Zorgplicht en loyaliteit van de werknemer

De zorgvuldigheids- en loyaliteitsverplichtingen van de werknemer zijn geregeld in het Burgerlijk Wetboek, vijfde werkboek, artikelen 2014 en 2015; de arbeidsrelatie is gebaseerd op het vertrouwen van de onderneming in de correcte uitvoering van de activiteit door haar werknemers.

Om deze reden legt het burgerlijk wetboek, om het bedrijf vanuit productief en economisch oogpunt te beschermen, bepaalde verplichtingen op aan de werknemers. Hiervan worden er twee genoemd:

• Zorgplicht;
• Loyaliteitsplicht.

Deze verbintenissen moeten worden nageleefd gedurende de hele periode dat het contract van kracht is en, onder bepaalde voorwaarden, zelfs na de eventuele beëindiging ervan.

Laten we in detail bekijken wat ze bieden en welke gevolgen verbonden zijn aan hun niet-naleving.

Zorgplicht werknemer

De ijver van de werknemer bestaat uit de verplichting opgelegd door het burgerlijk wetboek (art. 2104 lid 1) om de activiteit uit te voeren met de nauwkeurigheid en nauwgezetheid vereist door de opgedragen taken.

Dit betekent dat de due diligence die van een medewerker van het kantoor wordt verlangd, anders is dan die van de leidinggevende.

Aan de zorgplicht wordt ook voldaan als de werkzaamheden van de werknemer verenigbaar zijn met die van andere collega’s.

Het niet nakomen van de zorgplicht

Indien de werknemer de zorgvuldigheidsplicht niet nakomt, worden hem allereerst disciplinaire sancties opgelegd, indien het gedrag in strijd is met het tuchtreglement of de geldende cao.

Afhankelijk van de ernst van het voldongen feit kan de sanctie conservatief zijn, bijvoorbeeld mondelinge waarschuwing, schriftelijke waarschuwing, boete, schorsing van het werk, overplaatsing tot ontslag om gegronde reden of gerechtvaardigde subjectieve reden.

Alvorens een andere disciplinaire maatregel dan een mondelinge waarschuwing op te leggen, moet uiteraard een speciale procedure worden gevolgd die voorziet in:

• Opstellen en plaatsen van het tuchtrecht;
• Het betwisten van de kosten aan de werknemer;
• De werknemer vijf dagen de tijd geven om eventuele rechtvaardigingen of verdedigingsargumenten voor te leggen;
• Vaststelling van de bepaling.

Wanneer het gedrag van de werknemer schade toebrengt aan het bedrijf (en dit laatste weet dit te bewijzen), is deze verplicht om de schade te vergoeden.

De werkgever moet de geleden schade voldoende aantonen en de werknemer moet aantonen dat hij de zorgvuldigheid heeft betracht die vereist is voor de uitgeoefende functie.

Loyaliteitsverplichting van de werknemer

De loyaliteitsplicht voorzien door het burgerlijk wetboek (art. 2105) legt elke werknemer het verbod op zich te onthouden van:

• Handelen voor eigen rekening of voor rekening van derden in concurrentie met de activiteit van het bedrijf in dezelfde commerciële of productiesector (we spreken van een “niet-concurrentie”);
• Informatie verspreiden over de productiemethoden van het bedrijf of deze informatie gebruiken om schade toe te brengen aan het bedrijf (zogenaamde “geheimhoudingsplicht”).

In de loop der jaren heeft de jurisprudentie van de cassatie het begrip “vertrouwelijkheid” verbreed, nu opgevat als de verplichting om zich loyaal te gedragen, gekenmerkt door goede trouw en correctheid, om de werkgever te beschermen tegen het schadelijke gebruik van de informatie waarvan de werknemer komt te weten bij het uitvoeren van haar activiteiten.

De loyaliteitsplicht moet niet alleen tijdens de werkuren worden nageleefd, maar ook daarbuiten, zoals tijdens periodes van schorsing van de activiteit. Voorts is het de werknemer verboden handelingen te verrichten die strijdig zijn met de belangen van de werkgever en die, hoewel ze op dat moment geen schade veroorzaken, zijn:

• Potentieel schadelijk;
• Situaties creëren die strijdig zijn met de belangen van het bedrijf;
• Ze zijn in staat om de vertrouwensrelatie tussen het bedrijf en de werknemer te ondermijnen.

Loyaliteitsverplichting van de werknemer: wat u moet weten

Verbod op concurrentie

De werknemer verricht werkzaamheden in concurrentie met zijn eigen onderneming wanneer:

Voert werkzaamheden uit die zelfs potentieel schade kunnen opleveren;

Het bereidt concurrerende instrumenten voor zonder enige winst te behalen, maar gewoon het vertrouwen van de werkgever te schenden.

Het concurrentieverbod geldt alleen zolang de arbeidsovereenkomst van kracht is, behalve in geval van beding van een concurrentiebeding dat de activiteit van de werknemer ook in de periode na de beëindiging van de relatie beperkt.

Geheimhoudingsplicht

De keerzijde van de loyaliteitsplicht is het aan de werknemer opgelegde verbod (vertrouwelijkheid) om informatie over de onderneming vrij te geven, zowel die welke onder geheimhouding valt als niet, de laatste indien deze schade zou kunnen veroorzaken.

“Schade” betekent niet alleen het gebruik van informatie in concurrerende activiteiten, maar eenvoudigweg het vermogen daarvan om het bedrijf te kleineren.

Anderzijds vormt de verspreiding van nieuws over illegale activiteiten van de onderneming (zoals belastingontduiking) geen schending van de geheimhoudingsplicht.

Evenzo kan het gebruik van bedrijfsnieuws niet worden gesanctioneerd wanneer dit een onmisbaar onderdeel is van de bagage aan kennis die de werknemer heeft opgedaan.

Overtreding loyaliteitsverplichting

Een werknemer die de loyaliteitsplicht schendt, wordt door het bedrijf blootgesteld aan mogelijke disciplinaire sancties die, zoals in het geval van zorgvuldigheid, kunnen leiden tot beëindiging van de relatie wegens disciplinair ontslag (gerechtvaardigde reden of gerechtvaardigde subjectieve reden).

Het gedrag van de werknemer kan hem ook blootstellen aan een vordering van het bedrijf tot schadevergoeding, als deze dit kan bewijzen en de werknemer het tegendeel niet aantoont.

Niet-concurrentiebeding

Het concurrentiebeding is een schriftelijk (op straffe van nietigheid) gesloten overeenkomst tussen de onderneming en de werknemer die grenzen stelt aan de arbeidsactiviteit van laatstgenoemde na beëindiging van de relatie in ruil voor het verlenen van een specifieke economische behandeling.

Het doel van de overeenkomst is het voorkomen of beperken van de mogelijkheid dat de ex-werknemer zelf of in dienst van anderen werkzaamheden verricht in concurrentie met het vorige bedrijf. De overeenkomst kan op elk moment van de relatie worden bedongen, ook na beëindiging ervan.

Niet-concurrentiebeding: definitie, overweging, duur en territorium

Convenant vereisten

Op straffe van nietigheid moet de overeenkomst worden bedongen:

• In geschreven vorm;
• Voorzien in de uitbetaling van een economische vergoeding;
• Het opleggen van beperkingen aan de toekomstige activiteit van de voormalige werknemer, maar beperkt in relatie tot tijd, het doel van de dienst en de plaats van prestatie.

Wat het laatste punt betreft, heeft het Hof van Cassatie verduidelijkt dat de door de overeenkomst opgelegde limieten niet zo groot mogen zijn dat het inkomen van de werknemer in het gedrang komt.

De termijn waarbinnen de overeenkomst in werking treedt is gelijk aan drie jaar verhoogd tot vijf voor kaderleden. Deze lopen vanaf de eerste dag na het beëindigen van de relatie.

Hoeveelheid overweging

Er is niets voorzien met betrekking tot het bedrag van de tegenprestatie. Hetzelfde moet echter in overeenstemming zijn met de beperkingen van het pact.

De uitbetaling kan plaatsvinden tijdens de looptijd van de relatie, bij beëindiging of op een later tijdstip. In het eerste geval kan het bedrag worden vastgesteld als een vast bedrag of als een percentage van het gehele brutoloon of bepaalde onderdelen daarvan.

Ontbinding en verbreking van de overeenkomst

Het pact kan alleen worden ontbonden met instemming van beide partijen. Het beding van de overeenkomst dat de ontbinding ervan ondergeschikt maakt aan de wil van de werkgever, wordt als nietig beschouwd.

Als het bedrijf het concurrentiebeding schendt, kan de werknemer juridische stappen ondernemen om de verwachte tegenprestatie te verkrijgen of om de overeenkomst te beëindigen.

Wanneer de werknemer de overeenkomst niet nakomt, kan het bedrijf naast de schadevergoeding ook de terugbetaling van de betaalde bedragen vragen.